wtorek, 26 września 2017

Stefan Czarniecki


Stefan Czarnecki, herbu Łodzia. Hetman polny koronny, uwieczniony w hymnie narodowym, jako bohater który uratował Rzeczpospolitą przed Szwedzką inwazją. W czasach zaborów idealizowany na męża stanu, wzór cnót rycerskich i ostatniego sprawiedliwego u początków schyłku świetności Rzeczypospolitej. Był dobrym praktykiem wojennym, efektywnym dowódcą konnicy, wiernym poddanym polskich królów i faktycznie wsławił się tłuczeniem szwedzkiego okupanta. Nie robił jednak tego wszystkiego za darmo, w jego poczynaniach ujawnia się pazerność, zarzucano mu również niepotrzebne ryzykanctwo i brutalne plądrowanie terenów, które przyszło mu chronić.

Stefan Czarniecki urodził się na przełomie XVI i XVII wieku w średniozamożnej rodzinie świętokrzyskiej szlachty. Krzysztof, ojciec Stefana, był stronnikiem króla Zygmunta III Wazy. Wsławił się odwagą w bitwie pod Kircholmem podczas jednej z wojen ze Szwedami, za co otrzymał od królowej i króla dwa starostwa. Mimo pełnienia dwóch urzędów, niewielkie rodowe włości w Czarncy nie wystarczały na należytą naukę i wychowanie jego jedenaściorga potomków. Stefan będąc szóstym z dziesięciu braci nie mógł liczyć na specjalne traktowanie, które zapewnione było dzieciom bogatej magnaterii. 

piątek, 8 września 2017

Maria Ludwika Gonzaga

Ludwika Maria Gonzaga de Nevers

Królowa Rzeczypospolitej Obojga Narodów, żona dwóch Wazów: Władysława IV i Jana II Kazimierza. Urodzona jako księżniczka Mantui, praprawnuczka cesarza Bizancjum i bliska krewna króla Francji Ludwika XIII. Dobre wykształcenie i ambicje pozwoliły jej wpływać na losy Rzeczypospolitej. Niedoceniana i nienawidzona przez polską szlachtę. Niespełniona reformatorka i obrończyni kraju w okresie szwedzkiego potopu.
   
Maria przyszła na świat w 1611 roku w świetnie skoligaconej rodzinie książęcej. Jej ojciec Ludwik Karol Gonzaga szczycił się po mieczu pochodzeniem od księcia Mantui (dzisiejsza prowincja Włoch), zaś po kądzieli miał korzenie w ostatnim Cesarzu Biznacjum (był jego prawnukiem, przynajmniej tak mówi Wikipedia). Matka Marii z kolei była bliską krewną rodu panującego we Francji. Ich związki były na tyle zażyłe, że ojcem chrzestnym Marii został sam Król Ludwik XIII Burbon, mający wtedy zaledwie dziesięć lat. Królowa matka Maria Medycejska, sprawująca za niego rządy w kraju, przyjęła zaszczyt bycia matką chrzestną. Nie dziwi więc fakt, że młoda księżniczka miała wysokie aspiracje i marzyła całe życie o objęciu tronu.

niedziela, 27 sierpnia 2017

Jan II Kazimierz


Jan Kazimierz, ostatni z polskich Wazów.

 Zygmunt III Waza
Zygmunt III Waza
Był najstarszym synem z drugiego małżeństwa Zygmunta III Wazy, króla Rzeczypospolitej Polskiej. Jego matką była pochodząca z Austrii Konstancja Habsburżanka. Został urodzony jeszcze na Wawelu, nim jego ojciec przeniósł stolicę kraju do Warszawy. W murach Zamku Królewskiego książę otrzymał jezuickie wychowanie. Na dobór nauczania miała wpływ głęboka wiara Króla, który był zaciekłym katolikiem. Utracił za to prawa do tronu protestanckiej Szwecji. To wydarzenie miało również wpływ na synów Zygmunta. Książę Jan po ojcu przejął propapieskie poglądy i wieczną kosę ze Szwecją.

wtorek, 21 marca 2017

Trucicielka


Trucicielka - przebiegła i okrutna władczyni, mistrzyni magii, żona Popiela. Wspomniana po raz pierwszy w kronice Mistrza Wincentego Kadłubka. W obawie przed utratą władzy inspiruje swojego męża do popełnienia zbrodni na własnej rodzinie. Podobnie jak jej mąż posiada charakterystykę chtoniczną, jest czarownicą, twórczynią cudownego kielicha którym władca zatruwa swoich krewnych. Archetyp gniewnej i władczej wiedźmy, który przedstawia sobą Trucicielka możemy odnaleźć w wielu mitologiach świata, w tym greckiej i celtyckiej.


O postaci 
W polskich legendach dynastycznych u boku króla Popiela napotykamy również jego małżonkę. Dzieli ona z Popielem tragiczny los, a po raz pierwszy jej osoba pojawia się w kronice Mistrza Wincentego Kadłubka. Nie poznajemy jednak jej imienia. Autor używa do opisu bohaterki różnych słów, między innymi nazywa ją trucicielką. Dlatego też w niniejszym tekście, mimo iż w późniejszych relacjach nadawano jej rozmaite imiona, będzie pojawiać się jako Trucicielka. 

Tekst, podobnie do poprzednich skupiony jest na podkreśleniu mitologicznego charakteru legend dynastycznych. W przypadku Trucicielki jest to szczególnie trudne, gdyż badacze dotychczas nie zajmowali się jej osobą. Może to wynikać ze złej sławy kroniki Kadłubka, który opisując prahistorię Polski, zgodnie z panującymi wówczas w Europie standardami kronikarskimi, wymyślał niektóre wydarzenia i postacie aby dodać pradawności i splendoru swojej młodej ojczyźnie. Abstrahując jednak od tego czy postać ta została przez niego wymyślona, zapożyczona, czy też istniała w pierwotnej wersji legendy, można spokojnie stwierdzić, że na stałe wpisała się w poczet legendarnych postaci funkcjonujących w polskiej kulturze. Nie mówiąc już o tym, że Trucicielka pasuje do pewnego mitologicznego archetypu, powszechnego w wielu mitologiach, który postaramy się uwidocznić. 

sobota, 14 stycznia 2017

Popiel



Pierwszy wymieniony przez kronikarzy legendarny władca Polski. Tyran, który przez swoje złe uczynki zostaje skazany przez bogów na karę w postaci pożarcia przez myszy. Podczas ucieczki przed plagą gryzoni traci po kolei wszystkie trzy przymioty władcy, w wierzeniach indoeuropejskich uosabiające podział ról społecznych. Prawdopodobnie legenda o nim jest echem dramatu rocznego, w którym młody heros lub bóg odbija z rąk starego władcy centrum świata. W takim ujęciu Popiel pozostawałby władcą dolnej części osi świata, a jego przeciwnik - Piast lub Siemowit - jej górnej części

O postaci 
Król Popiel to legendarny władca, o którym słyszał chyba każdy mieszkaniec kraju nad Wisłą będąc dzieckiem. Ta tragiczna postać, będąca pierwszym wymienionym przez kronikarzy z imienia polskim księciem przez setki lat rozpalała wyobraźnię twórców kultury i historyków. Ci drudzy wciąż głowią się nad tym, czy taka osoba istniała i rządziła krajem Polan, czy jedynie jest wymysłem kronikarza. Niniejszy tekst jednak nie ma na celu dać odpowiedzi na te pytania.  Opracowanie ma zwrócić uwagę na mitologiczne aspekty legend opisujących upadek tego bohatera.